Een natuurlijk proces
De menopauze is een natuurlijk lichamelijk proces waarbij de menstruele cyclus stopt en de vrouw in haar onvruchtbare periode komt. Opvliegers, vaginale droogheid en osteoporose zijn enkele van de klachten waar veel vrouwen in de menopauze mee te maken krijgen. Maar er is veel meer dan enkele ongemakken en vervelende symptomen. Prof. Depypere: “In feite is de menopauze een gevolg van het feit dat we allemaal langer leven. In 1880 werden vrouwen nog gemiddeld 46 jaar, terwijl de levensverwachting vandaag al rond de 84 jaar schommelt. Op die relatief korte periode zijn we dus ongeveer 40 jaar langer gaan leven. Maar ons lichaam is daar niet op voorzien. Voor mannen valt dat nog vrij goed mee omdat ze hun hele leven hormonen blijven produceren, maar bij vrouwen raakt de voorraad eicellen rond de leeftijd van 52 jaar uitgeput waardoor ook de hormonale productie stilvalt. Hormonen worden immers aangemaakt door cellen die rond de eicellen liggen en dat stopt dus. Vroeger was dat aan het levenseinde maar nu heb je nog zo’n 35 jaar te gaan”.

Meer dan alleen maar vapeurs
Vrouwen moeten het dus gemiddeld een derde van hun leven zonder hormonen stellen en dat heeft een grote impact op het lichaam. “’De bekendste klachten zijn ongetwijfeld de vapeurs of warmteopwellingen. Maar liefst zestig procent van de vrouwen krijgt daar ooit last van. Dan zweet je zonder dat er een duidelijke reden voor is. Daardoor zijn er veel vrouwen die slecht slapen en dus moe en prikkelbaar zijn. Vapeurs zijn ook een sociaal taboe. En er zijn nog vervelende bijwerkingen: je huid en slijmvliezen kunnen uitdrogen en je lichaam kan stram aanvoelen. Er kunnen ook stemmingswisselingen zijn, vermoeidheid, gewichtstoename, enz. Zo’n 60 tot 70 procent van de vrouwen kampt tijdens de menopauze met deze symptomen, net op het moment dat ze in de fleur van hun leven zijn”.

Dit is geen tijdelijk proces
Professor Depypere wil daarbij de denkfout uit de wereld helpen dat het om een tijdelijk proces gaat. “De term menopauze is wat verwarrend en veel mensen denken dat je na een paar jaar uit de menopauze bent. Maar de menopauze is wel degelijk het definitief begin van een nieuwe levensfase. Het feit dat de eicellen uitgeput raken en dat de hormoonproductie stilvalt, is een onomkeerbaar proces. De typische menopauzale klachten kunnen wel na enkele jaren verdwijnen al blijven er toch vrouwen levenslang last van te hebben. Het is dan ook heel belangrijk dat we er – met alle beschikbare middelen – voor zorgen dat het leven tijdens de menopauze zo aangenaam mogelijk blijft, ondanks de vele klachten die erbij horen”.

Van een hoge(re) bloeddruk tot …
Zo is er een grote misvatting tussen het wegvallen van de hormonen en wel of niet klachten hebben. “Uit ons onderzoek weten we dat 77% van de Vlaamse vrouwen klachten krijgen na het wegvallen van de hormonen. Los van het feit of je klachten hebt of niet zijn er een aantal processen die zich sowieso afspelen. Die zijn bij iedere vrouw anders. Veel vrouwen zien hun cholesterol stijgen als de hormonen stilvallen, krijgen een hogere bloeddruk, een opeenstapeling van vet aan de buik en gaan verzwaren. Geen hormonen meer aanmaken kan ook uitdroging van de vagina tot gevolg hebben. We zien dat de vagina op een bepaald moment weer dunner en minder elastisch wordt waardoor de vrouwen pijn krijgen bij betrekkingen. Ook de blaas kan dunner en gevoeliger worden. Waardoor men ’s nachts moet beginnen opstaan of ongewild urineverlies heeft”.

Botafbrekende cellen veroorzaken osteoporose
En dan is er nog het risico op osteoporose of botontkalking. “Dat is inderdaad een aandoening die veel voorkomt bij vrouwen in de menopauze. In principe zorgt ons lichaam er zelf voor dat de botaanmaak en -afbraak elkaar in evenwicht houden. Er zijn cellen die bot afbreken en andere die bot aanmaken. Op die manier worden onze botten regelmatig vernieuwd en blijven ze stevig. Maar vanaf de menopauze valt de hormonale controle op die botafbrekende cellen weg waardoor botten sneller afbreken en heel wat vrouwen last krijgen van of osteoporose. Het gevolg is dat men snel een breuk oploopt en moeilijk herstelt. Het is zelfs zo dat de sterfte ten gevolge van botontkalking hoger ligt dan pakweg die door borstkanker. Daarom is het zeer belangrijk dat elke vrouw een leven lang voldoende calcium opneemt en veel beweegt. Zo bouw je wat reserve op in aanloop naar de menopauze”.

Hormoonsubstitutietherapie: doeltreffende behandeling
Gelukkig zijn er ook oplossingen voor de reeks klachten die gepaard gaan met de menopauze. “De meest doeltreffende behandeling is de zogenaamde hormoonsubstitutietherapie (HST) waarbij men de gestopte hormoonproductie vervangt door natuurlijke of synthetische hormonen. Je kunt met HST starten tussen je vijftigste en zestigste. Daarna heeft het geen zin meer om er nog mee te beginnen. Na verloop van tijd kan je de hormonen het best geleidelijk afbouwen. Bij de meeste vrouwen blijven de klachten dan weg”.

Toch roepen hormonen en dus ook hormoontherapie nog altijd controverse op. “Uit alle grote studies blijkt dat zo’n hormoonsubstitutie, een veilige en doeltreffende manier is om de menopauzale klachten te verminderen of te voorkomen waardoor je als vrouw opnieuw een betere levenskwaliteit krijgt. Synthetische hormonen hebben inderdaad nog altijd een slechte reputatie. Maar als je in de menopauze oordeelkundig natuurlijke, licht gedoseerde hormonenpreparaten geeft, is er geen osteoporose, verlaagt de cholesterol, is de vagina perfect, is de blaas goed en is er minder botontkalking. Ook het haar valt niet uit en de huid wordt niet broos. Al die systemen blijven in optimale conditie. Bovendien blijkt nu dat natuurlijke HST veilig is voor de borstklier. We hebben nu ongeveer 60 jaar ervaring met hormonen en kunnen dus goed inschatten hoe en wanneer je de therapie het best gebruikt. Perfect gezonde vrouwen die geen menopauzale klachten hebben, hoeven uiteraard geen hormonen te nemen. Maar als je wel klachten ervaart, is het best om je te laten behandelen. Het is belangrijk dat elke vrouw de klachten snel herkent, zich goed laat informeren door haar arts en dat men weet dat er degelijke oplossingen bestaan”.

Goede informatie is cruciaal
De hormonen kunnen zowel via tabletten, gels als met een pleister worden opgenomen. “De keuze hangt af van persoon tot persoon en moet dus individueel besproken worden met de arts. Het belangrijkste is dat je goed communiceert over de effecten van de therapie zodat je de ideale dosering kunt bepalen zonder dat ze invloed heeft op de hart- en bloedvaten. HST is een therapie die je voor een lange periode moet volgen en die regelmatig geëvalueerd wordt. De bedoeling is dat je de therapie na enkele jaren geleidelijk aan kunt afbouwen tot ze hopelijk niet meer nodig is. Toch blijft 10 tot 15 procent van de vrouwen levenslang klachten ondervinden van de menopauze.”