Dr. Jikke-Mien Niermeijer over migraine bij kinderen: “Denk niet te snel dat het kind zich aanstelt”
We hebben het hier regelmatig over migraine bij volwassenen. Maar hoe zit dat bij kinderen? Vanaf welke leeftijd kan migraine hun leven binnensluipen en welke behandelopties zijn er? Dr. Jikke-Mien Niermeijer is gespecialiseerd in migraine bij kinderen en deelt haar inzichten.
“In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is migraine bij kinderen niet zeldzaam”, opent dr. Jikke-Mien Niermeijer. “Op de leeftijd van 5 jaar heeft 1 op de 25 kinderen migraine, dat is dus 4 procent. Op de leeftijd van 10 jaar gaat het over 3 op de 25 kinderen, dat is 12 procent. Die cijfers staan voor het aantal diagnoses. Aangezien migraineklachten bij kinderen vaak niet herkend worden en die kinderen dus ook geen diagnose en behandeling krijgen, ligt het werkelijke cijfer waarschijnlijk nog hoger.”
Kunnen ook kinderen jonger dan vijf jaar migraine hebben?
“Jazeker. Het gaat dan meestal over verschijningsvormen waarvan veel mensen niet weten dat het eigenlijk migraine is. Baby’s en peuters kunnen door migraine bijvoorbeeld buikklachten krijgen. De migraine kan zich ook uiten in duizeligheidsaanvallen, aanvallen waarbij het kind de nek opzij draait (torticollis) of reisziekte.”
Is de kans op migraine bij kinderen groter als een van de ouders migraine heeft?
“Dat klopt. Genetische factoren beïnvloeden de gevoeligheid voor migraine. Als één ouder migraine heeft of vroeger gehad heeft, is er 50 procent kans dat het kind ook migraine ontwikkelt. Als beide ouders migraine hebben of vroeger gehad hebben, stijgt dat naar 75 procent. Het kan zijn dat de migraine bij de ouders intussen is uitgedoofd, waardoor ze niet meteen de link leggen met de migrainesymptomen die ze zelf ooit hebben gehad. Het kan ook zijn dat ze zelf andere symptomen hadden of op een andere leeftijd, waardoor ze de symptomen bij hun kinderen niet herkennen als migrainesymptomen.”
Hoe ga je te werk om na te gaan of een kind migraine heeft of niet?
“Het eerste wat ons team doet, is een nauwkeurige aanvalsbeschrijving vragen. Hoe vaak krijgt het kind een aanval van hoofdpijn? Hoe reageert het in die situaties op de omgeving? Kan het kind blijven doen wat het aan het doen was? Verstopt het kind zich of wil het alleen gelaten worden? Is er sprake van misselijkheid of overgeven? Hoelang duurt zo’n aanval?
Belangrijk voor de diagnose is dat het verhaal voldoet aan de criteria van migraine en dat we mogelijke onderliggende neurologische aandoeningen, zoals een hersentumor, kunnen uitsluiten. Dat laatste doen we op basis van het verhaal en een lichamelijk onderzoek. Heel soms schrijven we een hersenscan voor.”
Praten jullie vooral met de ouders of ook met het kind?
“We bevragen zowel de ouders als het kind. Vanaf de leeftijd van ongeveer vier jaar kan een kind veel van onze vragen zelf beantwoorden. We passen natuurlijk onze vragen aan en gebruiken foto’s en tekeningen waarop het kind kan aanduiden waarin het zichzelf herkent.
Naast het klachtenpatroon proberen we ook zicht te krijgen op het psychosociaal functioneren van het kind. Hoe zit het met de slaap en het schermgebruik? Drinkt het kind genoeg water? Drinkt het veel frisdrank met theïne of cafeïne? Krijgt het pijnstillers en zo ja, sinds wanneer en hoe vaak? Hoe functioneert het kind thuis en op school? Welke hobby’s beoefent het? Komt het vaak buiten? Beweegt het veel? Zijn er zaken waardoor het kind thuis of school spanning of stress ervaart? Dat zijn allemaal leefstijlfactoren die de migraineklachten kunnen beïnvloeden. Door al die vragen te stellen, krijgen we een totaalbeeld en kunnen we vervolgens goed benoemen welke factoren de migraine milderen, in stand houden of verergeren. Op basis van die gegevens kunnen we een plan van aanpak uittekenen.”
Wat houdt zo’n plan van aanpak in?
“Eerst bespreken we welke leefstijlaanpassingen de ouders en het kind zelf kunnen doen zodat het aantal aanvallen mogelijk daalt. Daarna overlopen we wat mogelijk kan helpen op het moment dat het kind een migraineaanval krijgt. Die aanvalsbehandeling bestaat uit drie stappen. We beginnen met uit te leggen dat rusten en slapen het beste ‘medicijn’ zijn om een aanval over te laten gaan. Als tweede stap kunnen we gewone pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen voorschrijven en als derde stap speciale medicijnen tegen migraineaanvallen in de categorie van de triptanen. Het doel van de aanvalsbehandeling is de aanval inkorten zodat het kind minder lang activiteiten moet laten, sneller herstelt en sneller weer kan meedoen aan de activiteiten. Het belangrijkste is dat het kind het voorgeschreven medicijn snel inneemt omdat je dan het meeste effect kunt verwachten. Ik zie vaak dat er te lang gewacht wordt met medicatie tegen migraine, bijvoorbeeld omdat ouders en huisartsen denken dat de hoofdpijn door stress komt. Dat vind ik zonde. Er is goede en veilige medicatie te krijgen, ook voor kinderen. En het maakt voor een kind zoveel uit of het wél naar die ene sporttraining of dat ene verjaardagsfeestje kan.”
Stel je voor kinderen soms ook preventieve medicatie voor?
“Dat doe ik alleen maar bij kinderen die twee keer of vaker per maand een migraineaanval krijgen. De preventieve medicatie heeft als doel om de kans op aanvallen te verlagen. We noemen het ook beschermende medicatie. Bij de meeste kinderen is alleen de aanvalsbehandeling nodig. Afhankelijk van de levensfase en onder andere de daarbij horende druk en spanning hebben sommige kinderen een bepaalde periode meer aanvallen en is het een optie om een aantal maanden ook beschermde medicatie voor te schrijven.
Een kleinere groep kinderen ontwikkelt chronische migraine. Dat betekent dat ze op de dagen tussen de migraineaanvallen door een soort spanningshoofdpijn ontwikkelen. Zo rollen ze soms van de ene migraineaanval in de andere. Bij die groep moeten we heel goed kijken of we met de preventieve medicatie goed zitten met de dosering. Werkt een bepaald middel onvoldoende, dan moeten we eventueel een ander uitproberen. Soms kan dat een zoektocht zijn. Er lopen in Nederland ook verschillende wetenschappelijke studies over het gebruik van CGRP-remmers (ook gepants genoemd, red.) bij kinderen met chronische migraine die onvoldoende reageren op de gangbare preventieve medicatie.”
Maakt psychologische begeleiding ook deel uit van het behandelplan?
“In bepaalde omstandigheden wel, bijvoorbeeld als er heel veel schoolverzuim is. Het kan ook zijn dat de impact van de migraine zo groot is dat het kind de hoofdpijn zelf als stressfactor gaat ervaren en er sombere gedachten of minder zelfvertrouwen door krijgt.
Een andere vorm van therapie die we aanbieden, heet Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Het is een combinatie van gedragstherapie en mindfulness die gaat over hoe het kind ermee omgaat dat het migraine heeft, met als doel om de druk en de last te verminderen.”
Kunnen vitamines en voedingssupplementen het aantal migraineaanvallen doen dalen?
“Daar is geen wetenschappelijk bewijs voor. Wat wel soms helpt, is melatonine, niet omdat het rechtstreeks inwerkt op de migraine, maar omdat het bij kinderen en tieners met slaapproblemen soms de slaap helpt verbeteren. Een betere slaap kan wel een positief effect hebben op de migraine.”
Bij volwassenen kan migraine zich manifesteren met of zonder aura. Is dat ook zo bij kinderen?
“Absoluut. Bij 25 à 30 procent van de kinderen met migraine manifesteert die zich met een aura. Dat percentage is vergelijkbaar met dat bij de volwassenen. Alleen duurt de aura bij kinderen minder lang dan bij volwassenen en komt die samen met de hoofdpijn voor. Bij volwassenen komt meestal eerst de aura die enkele minuten tot een uur kan duren en daarna pas de hoofdpijn. Dat daar verschil in zit, komt vooral omdat kinderen anders reageren op wat ze ervaren en er anders over praten. Een jong kind zegt niet ‘ik heb een aura’, maar gaat bijvoorbeeld in een donker hoekje zitten. Daardoor komt de aura verschillend over dan bij volwassenen, maar eigenlijk gaat het over hetzelfde verschijnsel.”
Waarom vind je het zo belangrijk dat kinderen met migraine de juiste diagnose en behandeling krijgen?
“De sociaal-emotionele ontwikkeling en de ontwikkeling van het zelfvertrouwen bij een kind zijn belangrijk voor de psychologische ontwikkeling als mens en beïnvloeden ook de kans op slagen op school en in het leggen van sociale contacten. Migraine kan op die terreinen zeer belemmerend werken.”
Welke slotboodschap wil je meegeven aan ouders van kinderen met migraine?
“Hou goed voor ogen dat een migraineaanval een gebeurtenis is die in drie fases verloopt: de aanloopfase waarin kinderen zich enkele dagen voor de aanval al anders voelen, de piek of eigenlijke aanval en de herstelfase. Zowel thuis als op school is het belangrijk dat daar oog voor is omdat het ook op de dagen rond de migraineaanval kan gebeuren dat het kind bijvoorbeeld minder goed functioneert of zich minder goed kan concentreren.
Wat ik ook heel belangrijk vind, is het kind in zijn geheel blijven zien en alle factoren duidelijk hebben zodat je met het zorgteam het gesprek kunt voeren welke factoren je kunt aanpakken en hoe al die zaken verband houden met elkaar.
Durf ook het gesprek aan te gaan over preventieve medicatie. Als je kind die een periode gebruikt, kan die mogelijk heel veel onrust wegnemen. Preventieve medicatie is minder schrikwekkend en minder schadelijk dan veel ouders denken.
Mijn wens is ook dat volwassenen niet denken dat een kind met migraine zich zit aan te stellen. Door het aanvalsgewijze karakter van de aandoening begrijpt de omgeving niet altijd goed waarom Sofietje de ene dag staat te springen en de volgende dag niet naar school kan gaan. Begrip van de omgeving is ontzettend belangrijk.”