Drie op de vijf doodsoorzaken is gelinkt aan de chronische ontsteking. Toch blijft de aandoening vaak onzichtbaar, stelt De Nys vast. “Chronische ontsteking is eigenlijk geen acuut alarm. Je lichaam fluistert tegen je met vage klachten, maar het komt nooit zover dat je aan de alarmbel trekt om er iets aan te doen, want je weet niet echt goed waar het zit.”

De Nys onderzocht de rol van chronische ontsteking als postdoctoraal onderzoeker aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en als kinesitherapeut aan het Universitair Ziekenhuis (UZ) Brussel. Hij besloot over zijn expertise een boek te schrijven, met concrete tips over hoe je de stille ontstekingen in je lichaam kan terugdringen.

Dr. Len De Nys: “Tien jaar geleden was ik net afgestudeerd als kinesist en wilde ik beginnen werken. Ik was toen ook op Belgisch niveau aan het beachvolleyballen. Plots stak chronische rugpijn de kop op en kon ik beide dingen niet meer doen.”

“De artsen die ik zag, keken vooral naar zaken die ze konden uitsluiten. Ik had geen spondylitis (ontsteking van de wervels, red.) en er verschenen geen ernstige zaken op de scans, dus luidde hun advies: epidurale infiltratie of van job veranderen. Ik mocht ook geen volleybal meer spelen en moest maar met de pijn leren leven. Dat was weinig bemoedigend.”

“Ik heb dan een jaar thuisgezeten met rugpijn. Mijn osteopaat suggereerde toen: ‘Misschien heeft het niet allemaal te maken met je botten en je gewrichten, maar is het eerder systemisch.’ Dat inspireerde me om verder op te zoeken.”

“Ik was al enigszins wetenschappelijk bezig met kinesitherapie en ontdekte toen dat er zoiets was als chronische ontsteking, dat onderliggend veel schade kan toebrengen aan zowel je pijnperceptie als je algemene lichamelijke klachten. Maar ook dat je via een gezonde levensstijl heel wat kunt bereiken, dat je niet vastzit aan je kwalen en je immuunsysteem, maar dat je dus effectief ook beter kan worden.

Ik heb het boek tien jaar geleden geschreven voor mezelf en voor alle mensen die met gelijkaardige problematieken worstelen. Als ik al één patiënt kan helpen, dan ben ik in mijn opzet geslaagd.”

“Enerzijds heb je acute ontsteking, wat heel gunstig is voor je immuunsysteem. Het vecht tegen infecties en bacteriën, bijvoorbeeld wanneer je een wonde hebt. Dat is allemaal goed zolang het snel genoeg terug dooft.”

“Je kan ontsteking vergelijken met een soort kampvuur dat omringd is door stenen. Wanneer het hoog oplaait is dat gezellig zolang het niet buiten de stenen komt. Chronische ontsteking ontstaat wanneer het vuur zich te ver spreidt en een soort smeulende bosbrand begint te veroorzaken. Buiten de rook zie je eigenlijk niks, maar langzamerhand smeult dat vuur alles kapot en beginnen de bomen om te vallen. Zo gebeurt het ook in je lichaam.”

“Drie op vijf doodsoorzaken is gelinkt aan dergelijke chronische ontsteking. De grote boosdoeners in onze maatschappij – namelijk complicaties bij diabetes, hart- en vaatziekten, longaandoeningen, auto-immuunziekten en kanker – hebben allemaal als onderliggende factor chronische ontsteking. Het is niet de enige factor, maar het wakkert de symptomen wel aan.”

“Genetische invloed speelt zeker een rol bij ontsteking, maar het is niet zo dat je vasthangt aan je immuunsysteem. Er zijn veel strategieën mogelijk die je immuunsysteem kunnen verbeteren, zodat je die chronische ontsteking onder controle kan houden.”

“Het opbouwende aan dit verhaal is: we kunnen er echt iets aan doen. Met onze levensstijl kunnen we sleutelen aan onze genetische voorbeschiktheid en onze levenskwaliteit verbeteren.”

“Chronische ontsteking tast je genetische uitkomsten aan, waardoor een ziekte tot uiting kan komen. Het heeft een impact op de epigenetica, die je genen aanzet of in sluimerstand zet. Bijvoorbeeld bij hart- en vaatziekten is aderverkalking erg gevaarlijk. Een onderliggende chronische ontsteking in je aders verhoogt dan de kans op een fatale hartaanval of hartfalen bij iemand die een genetische kwetsbaarheid voor hartaandoeningen heeft.“

“Je ziet dat ook bij auto-immuunziektes waar chronische ontsteking onderliggend is aan opflakkeringen. Het is eigenlijk heel interessant om te zien dat één mechanisme – chronische ontsteking – een invloed uitoefent op verschillende soorten proteïnen en fysiologische processen en op die manier elke ziekte anders kan beïnvloeden.”

“Bij chronische pijn is er nog een extra dimensie: de pijngevoeligheid van je zenuwen of de perifere sensitisatie neemt toe. Je zenuwen worden door de chronische ontsteking dus hyperalert. Doorheen het lichaam, maar ook centraal, waar de pijnprikkels toekomen, wordt alles gevoeliger door chronische ontsteking. Chronische ontsteking en stress hebben in je brein bovendien invloed op de verwerking van de pijn zelf. Met andere woorden, op alle mogelijke plaatsen in je lichaam waar pijn zich voordoet, heeft chronische ontsteking een invloed.”

“Daarnaast is chronische ontsteking ook gelinkt aan veranderingen in je hersenen die invloed hebben op je mentale gezondheid.”

“Hoewel veel wetenschappelijke onderzoeken chronische ontsteking op één of andere manier meenemen, blijft het toch een factor die onderbelicht is in de klinische praktijk. Dat komt doordat het zich complex uit, maar ook complex is om aan te pakken. Bij een standaardbloedtest geven ontstekingsmarkers niet aan of het om een acute of chronische ontsteking gaat. Er zijn wel andere soorten bloedmarkers die men kan nagaan, maar dan moet er al een uitgebreid onderzoek gebeuren.”

“Chronische ontsteking uit zich bovendien in vage klachten, terwijl er vaak eerder wordt gekeken naar heel concrete zaken. Een tekort aan vitamine D is bijvoorbeeld gemakkelijk vast te stellen en op te lossen. Alle gezondheidsprofessionals kennen chronische ontsteking wel, maar het is moeilijk om gericht aan te pakken, omdat het zich bij iedereen ook anders uit. Bovendien zijn de gepaste levensstijlstrategieën ook voor iedereen anders. Bij sommige mensen is de oorzaak te weinig beweging of te veel stress en bij anderen een combinatie van factoren.”

“De titel van het boek, ‘Waar rook is, is vuur’, is een knipoog naar het feit dat we in onze klassieke geneeskunde te veel grijpen naar een symptoomaanpak. Maar we moeten ook kijken naar wat er onderliggend aan de hand is. Zaken zoals constant lage energie en hersenmist zijn voorbeelden van ‘rook’ die wijzen op een onderliggende problematiek.”

“Mijn eerste advies is altijd: begin met iets kleins. In het boek leg ik elf strategieën uit. Ik hoef ze niet alle elf op te sommen om je eraan te doen denken dat je te weinig beweegt, te veel stress hebt of misschien te veel bewerkte voeding eet. Dat weet je meestal zelf al wel. Kies een kleine verandering die voor jou zou kunnen werken en probeer die vanaf morgen te integreren in je leven. Dat kan zomaar uitgroeien tot een succesverhaal.”

“In het boek leg ik bijvoorbeeld het verschil uit tussen anti-inflammatoire en pro-inflammatoire voeding. De anti-inflammatoire voeding omvat de gezonde zogenaamde SMASH-vissen. SMASH staat voor zalm (salmon), makreel, ansjovis, sardines en haring. Noten en zaden behoren daar ook toe. Een hele kleurrijke regenboog eten aan verschillende soorten groenten is ook aan te raden, want die bevatten veel polyphenolen of fytochemicaliën.”

“Pro-inflammatoire voeding omvat calorierijke voeding die weinig voedingswaarde heeft, bijvoorbeeld bewerkte hespen, salami, wit brood, pasta enzovoort. Dit soort voeding leidt vaak ook tot overeten, wat geen goed idee is. Alcohol en roken zijn ook nefast. Soms een glaasje rode wijn mag zeker, maar dan best samen met vrienden, waardoor de connectie goed zit en het stressmanagement beter is.”

“Ik hoop dat chronische ontsteking niet alleen relevant blijft in academische en wetenschappelijke kringen, maar ook als een praktische tool kan gebruikt worden om patiënten te tonen dat er echt wel een weg is uit hun chronische pijn.”

“De negatieve vicieuze cirkel kan ook gewoon worden doorgeknipt. Alles wat ik aanhaalde over pijnveranderingen in het lichaam is er immers gekomen door een negatieve vicieuze cirkel. We kunnen dat omdraaien en daar opnieuw een positieve cirkel van maken. Met kleine stapjes. Geen dure dingen, maar wel met allerlei positieve neveneffecten.”

“In het begin dacht ik dat de enige was die hiermee zat, maar er zijn zoveel mensen met gelijkaardige verhalen. Chronische ontsteking kan zich op een heel verschillende manier uiten. Er zijn zoveel mensen die chronisch aan het sukkelen zijn met hun gezondheid en van hot naar her op zoek gaan naar antwoorden. Ik hoop dat zij nu zeggen: eindelijk iets alomvattends.”