Wat heeft jullie geïnspireerd om je te richten op jonge mantelzorgers? 
Wij merkten dat er heel veel leerlingen te laat komen of zelf niet naar school komen. Te laat komen heeft dan vaak te maken omdat ze bijvoorbeeld nog voor een broertje of een zusje moeten zorgen en zorgen dat zij op school geraken. Kinderen blijven soms dagen lang afwezig omdat mama of papa in het ziekenhuis ligt of juist uit ziekenhuis komt, en zij eigenlijk niet alleen kunnen blijven. De andere ouder moet gaan werken, dus zien zij hun kind thuishouden vaak als de enige oplossing.

En daarom willen we daar toch wel extra op inzetten, omdat we merken dat steeds vaker schijnt te gebeuren. We willen er zoveel mogelijk voor zorgen dat onze leerlingen toch op school kunnen zijn en de gelijke kansen hiervoor krijgen. Ze kunnen de zorgen van thuis dan eventjes vergeten of opzij zetten, en werken aan hun toekomst.

Welke moeilijkheden denk je dat jonge mantelzorgers tegenkomen op school? 

Ze moeten vaak een excuus zoeken om uit te leggen waarom dat ze niet komen of te laat zijn, ze durven de echte reden vaak niet vertellen. We hebben het gevoel dat zij denken dat wij hun ook niet altijd meer zullen geloven. Maar we weten dat hun reden echt gegrond is. We merkten jammer genoeg dat niet elke leerkracht daar even open voor staat.

Veel leerlingen zijn enorm moe als ze op school toekomen. Daar is weinig begrip voor van de leerkrachten uit: ‘Die slaapt liever dan naar mijn les te luisteren’. Maar als je dan dieper graaft, blijkt heel vaak dat ze het thuis nog heel veel moeten doen of zorgen hebben en ‘s nachts wakker liggen. Dan is het moeilijk om te concentreren op school.

Deze achterliggende reden komen we vaak te weten via een mentor. Of via het secretariaat: wanneer de leerlingen te laat zijn, vertellen ze na wat doorvragen toch vaak de echte reden.  Daarnaast heb je de leerlingbegeleiding, die dan wel de leerlingen echt aanspreekt: Hoe komt dat jij zo moe bent? Daarna zitten ze dan samen met de ouders.

Hoe kun je merken dat een leerling een jonge mantelzorger is, en hoe zou je hen kunnen herkennen op school? 

Veel leerlingen zijn heel open. In de klasgesprekken of tijdens een vrij moment in de les, praten ze er onderling over. Als iemand dan vertelt: “Ik heb voor mijn broertje of zusje moeten zorgen,” dan vang je dit als leerkracht ook wel op. En weet je: ‘Oei, daar is misschien toch meer aan de hand’.  De leerlingbegeleiding kent de leerlingen ook heel goed.

De leerkrachten staan dicht bij de leerlingen: het zijn kleine klasgroepen. Daarnaast geeft een leerkracht vaak heel veel uren aan dezelfde klas les. Hierdoor vertrouwen de leerlingen die leerkrachten wel en vertellen ze gemakkelijker iets kleins of het hele verhaal. Dan hoor je soms schrijnende verhalen. Als leerkracht wou je dat je dan meer kon doen.

Hoe kan het Mantelzorgvriendelijke project hulp bieden om jonge mantelzorgers ook binnen de school te kunnen ondersteunen?

Sowieso door bewustwording bij zowel leerkrachten als leerlingen. Het actiemoment zorgt hier wel voor. Leerlingen ontdekten wat mantelzorg is en leerkrachten leren wat ze kunnen doen voor de leerlingen die mantelzorger zijn. Sommige leerlingen hebben zeker ook ontdekt dat ze zelf mantelzorger zijn door deel te nemen aan het actiemoment. Als we een actie organiseren, zorgen we er ook voor dat het gratis is en dat er eten en drank en alle nodige zaken aanwezig zijn. Dan moeten zij zich hier voor één dag geen zorgen over maken, ook financieel niet.

De leerkrachten hebben via het actiemoment geleerd dat er op school veel leerlingen zijn die thuis meer moeten doen dan dat je zou verwachten. Leerkrachten hebben meer begrip gekregen voor hun situatie. Ook leerlingen die het vroeger vanzelfsprekend vonden dat ze dat allemaal deden, hebben nu door dat ze meer doen dan hun leeftijdsgenoten. En ze hebben door dat ze hier echt wel ondersteuning over mogen vragen en bij leerkrachten voor terecht kunnen.

Wat hebben jonge mantelzorgers en hun families gezegd over het ondersteuningstraject?

We merken dat jonge mantelzorgers op school het waarderen dat we aan hen denken en begrijpen dat zij meer doen dan alleen leerlingen of jongeren zijn.

Heb je problemen gehad bij het ondersteunen van jonge mantelzorgers op school? Zo ja, hoe heb je die aangepakt?

We zijn een school die veel wil doen voor onze leerlingen. Helaas kunnen we niet alles doen. We kunnen niet alle zorgen wegnemen, ’s avonds niet voor mama of papa gaan zorgen… We vinden het soms jammer dat we als lerarenteam niet nog meer kunnen doen. We proberen hen wel naar de juiste diensten te wijzen, maar niet iedereen staat hier voor open of wil de hulp altijd aanvaarden. Als we merken dat de opties op zijn, zorgt dit soms voor teleurstelling bij het schoolteam. Gelukkig kunnen we bij elkaar terecht, maar soms wil je gewoon meer kunnen doen.

Wat hebben jullie met het Mantelzorgvriendelijke Scholen-traject met Samana ervaren?

Alles verloopt heel goed en we overleggen regelmatig met de schoolcoach. Elk jaar doen we wel een project op onze school en we merken dat we tijdens deze projecten zelden zo goed en nauw werden begeleid als nu bij Samana. De begeleiding zorgt ervoor dat de workload voor ons aanvaardbaar blijft. We zijn met 3 leerkrachten die het project binnen de school trekken en veel leerkrachten willen meewerken of meedenken. Dit maakt het extra leuk.

Voor het project hebben we binnen de school een kernteam samengesteld met leerkrachten & GOK leerkrachten. Daarna zijn we begonnen met het afnemen van vragenlijsten. Bij de leerlingen vroegen we hoeveel jonge mantelzorgers er bij ons op school zijn. Bij de leerkrachten vroegen we of zij wisten of er jonge mantelzorgers zijn op onze school. Daarna hebben we gebrainstormd (op het actiemoment) over wat we kunnen doen om de jonge mantelzorgers op onze school te ondersteunen. Dit was met leerlingen uit verschillende jaren, omdat leerlingen uit verschillende jaren toch andere ideeën hebben. Daar zijn hele leuke acties uitgekomen, vooral rond het welbevinden van de leerlingen. Die acties zijn we nu aan het uitwerken en daar komen momenteel al hele fijne resultaten uit. Op het einde van het schooljaar hebben we een toonmoment. We gaan dan tonen aan de buitenwereld wat we allemaal hebben gedaan tijdens het project.

Hoe werk je samen met andere leraren en schoolmedewerkers om jonge mantelzorgers te ondersteunen?

Als wij de leerlingen niet verder kunnen ondersteunen, nemen wij contact op met het CLB.

Daarnaast hebben we ook klassenraden (leerkrachten, leerlingenbegeleiding en directie) elke week. Leerkrachten kunnen dan aangeven als ze graag een bepaalde situatie willen bespreken met de andere leerkrachten. Ook zit elke week de leerlingenbegeleiding samen in vergadering. Dan komen alle leerlingen aan bod waar we ons zorgen om maken om welke reden dan ook. Daar bespreken we dan ook hoe we deze leerling nog extra kunnen ondersteunen (binnen de school of via externe hulp).

Wat zijn de belangrijkste lessen die je hebt geleerd uit je ervaring met het helpen van jonge mantelzorgers op school?

Stel zeker een beleid op, zodat je een vast leidraad kan bepalen en bijvoorbeeld één dag afwezigheid omwille van zorgtaken toch zou kunnen wettigen.

Verlies jonge mantelzorgers niet uit het oog. De ene komt daar al wat sneller mee naar buiten dan anderen. Door verder te vragen, hoor je vaak dat de jongere thuis extra zorgen opneemt. Het is belangrijk om hen zeker niet te vergeten en aandacht te geven, zodat ze weten dat ze bij jou terecht kunnen met hun verhaal, dat er begrip wordt getoond en geen oordeel wordt geveld. Het is belangrijk om te zorgen voor een dialoog en hierover te praten met elkaar. Het mag ook geen evidentie worden, bijvoorbeeld dat het maar normaal is om elke dag te laat te komen. Door de dialoog willen we voorkomen dat er ook misbruik van wordt gemaakt.