Lineair versus circulair denken
De vraag stellen, is ze ook beantwoorden. En dat doet Luc Van Gorp vanuit de tegenstelling tussen lineair en circulair denken. Een tegenstelling die hij op alle terreinen van het leven ziet zoals gezondheidszorg, politiek, onderwijs, de Kerk, enz. en die telkens hetzelfde effect heeft op de mens.
Het leven van mensen, zo zegt Van Gorp, verloopt circulair. Het is een cyclus die zich voortdurend herhaalt, zonder eindpunt, zonder hoger doel. Alles komt altijd terug, in positieve of negatieve zin. Dat aanvaarden zal er net voor zorgen dat we gelukkig worden. Het gaat er niet van uit hoe iets zou moeten zijn, wel van hoe iets is op dit moment. Circulair denken erkent dat het leven nooit af is en dat de mens steeds imperfect zal zijn. Maar juist door die imperfectie heeft hij altijd de ander nodig. Verbinding is dan ook een levensnoodzaak.

En toch is het ergens fout gelopen, stelt Van Gorp vast. Ondanks onze grote welvaart, zijn steeds meer mensen chronisch ziek, eenzaam, voelen zij zich ongelukkig. De reden daarvoor is dat ons leven lineair georganiseerd is terwijl het fundamenteel circulair is. De grote instituten van vroeger die het leven van ieder mens bepaalden – Kerk, Staat, onderwijs, politieke ideologie …- hebben afgedaan. De voornaamste reden hiervoor is dat ze gaandeweg allemaal hetzelfde ideaal voorstonden namelijk dat van de perfecte mens in een perfecte wereld. Alles moet passen in een eenzijdig lineair model, dat voor een onstuitbare groei staat. Wie niet mee kan, heeft dat dan helemaal aan zichzelf te danken. Prestatie is de norm. De mens die hierin aanvankelijk meegaat, botst steeds meer op zijn limieten. Je kan immers niet de perfecte werknemer, ouder, partner, … zijn. Je kan niet altijd gezond en gelukkig zijn, sterk in je schoenen staan. Het lineair denken houdt ons een tijdslijn voor die meetbaar en afdwingbaar is. Alles heeft een deadline, is beheersbaar en vatbaar. De verantwoordelijkheid ligt volledig bij het individu, zeker als het misloopt. Het lineair denken spiegelt ons het ideaal voor van de perfecte mens, die wij nooit zullen zijn. Daardoor vervreemden we van ons zelf en de ander.

Een voorzitter moet visionair zijn
Wie is Luc Van Gorp dat hij dergelijk filosofisch, maatschappij kritisch boek schrijft? Verwacht men van de topman van CM niet eerder een technisch boek waarin hij het beleid inzake de gezondheidszorg op de korrel neemt?
“Ik zou het raar gevonden hebben, mocht ik dergelijk boek geschreven hebben,“ repliceert de voorzitter van het CM-Gezondheidsfonds. “Ik ben geen techneut. Als voorzitter van een organisatie die een relatie heeft met meer dan de helft van de Vlamingen, ben ik het mezelf verplicht visionair te zijn, kritisch naar de samenleving te kijken en me daarover ook uit te spreken.
Dat vloeit trouwens helemaal voort uit wie ik ben. Ik ben van opleiding verpleger, een heel bewuste keuze. Een verpleegkundige staat in een zeer bijzonder relatie tot mensen. Een relatie van dienstbaarheid, van zorg geven, nabijheid. Van vertrouwen geven en mensen nooit in de steek te laten. Ook al is er voor hun probleem misschien geen oplossing meer en kan je er enkel nog zijn voor hen.
Die grondhouding is altijd aanwezig geweest in alle rollen die ik tot nog toe heb gehad als verpleger, docent, vader, partner, voorzitter en in alle beslissingen die ik heb genomen. Maar het is niet omdat ik steeds vanuit een dienstbare houding vertrek dat ik geen mening heb, integendeel. Een mening die ook durf, moet uit spreken. Dat is dit boek geworden.
Ik heb daarin mijn binnenste getoond, me zeer kwetsbaar opgesteld, waardoor mijn verhaal ook geloofwaardig wordt. Uit de vele reacties blijkt dat het boek mensen raakt, inspireert en aanzet om de dingen anders te gaan doen. Ik heb dan ook de hoop dat al die kleine verhalen uiteindelijk echt iets gaan veranderen in de samenleving.”

Positieve gezondheid als alternatief
Ook in de gezondheidszorg overheerst het lineaire denken. Wie ziek is wordt door de dokter gerepareerd, die hiervoor steeds meer technieken, medicijnen en behandelingen ter beschikking heeft. Gelukkig maar, want zo worden ziektes genezen die tot voor kort nog onbehandelbaar waren. Maar het systeem botst ook op zijn grenzen. Niet alles of iedereen is te genezen en stilaan groeit het besef dat gezondheid om meer draait dan om niet ziek zijn. Van Gorp pleit voor een bredere visie op gezondheid vanuit het model van positieve gezondheid dat aan de basis lag van de transitie van CM Ziekenfonds naar Gezondheidsfonds. Hierbij behouden mensen zelf de regie over hun gezondheid. Gezondheid is niet langer een doel, maar een middel om een kwalitatief leven te leiden. Positieve gezondheid gaat over veerkracht, over aanvaarding dat sommige defecten niet te herstellen zijn, over leren omgaan met tegenslagen.
Van Gorp: “Dat vraagt een grondig debat: hoe gaan we in de toekomst de gezondheidszorg financieren, hoe gaan we zorg organiseren, welke keuzes willen we als samenleving maken, hoe gaan we om met de eindigheid van het leven? Hoe organiseren we de zorg zodat het leven kwaliteitsvol blijft en mensen zo lang mogelijk zin ervaren?”

We staan voor grote uitdagingen
Luc Van Gorp beseft dat er nog een lange weg af te leggen valt. Want de bestaande systemen laten zich niet zo gemakkelijk veranderen. Dat ondervinden dagelijks vele chronisch zieke mensen die af te rekenen hebben met onbegrip en onwil van hun omgeving, maar ook van artsen en beleidmakers.
Luc Van Gorp: “Dat is één van de grootste uitdagingen waar we voor staan. Er is geen relatie tussen de patiënt en de arts of het systeem dat fout is, dat stigmatiseert, controleert en bijna een heksenjacht voert ten nadele van de patiënt. Het probleem ligt niet bij de patiënt, maar bij het systeem, bij de maatschappij. Ik kan me daar behoorlijk lastig in maken. Gelukkig wordt er nu een beleid gevoerd dat daar oog voor heeft. Zo ligt er een voorstel op tafel om in de eerste lijn zones te werken met coaches die langdurig zieke mensen zullen begeleiden en coachen. Ook de financiering moet anders. We moeten evolueren naar een systeem waarbij de beschikbare middelen verdeeld worden op basis van gezondheidsdoelstellingen. Als een prestatie niet bijdraagt tot meer gezondheid, dan mag die niet langer gefinancierd worden. Daarbij moet men rekening houden dat dit voor iedere mens anders zal zijn.
CM Gezondheidsfondsfonds werkt vanuit deze visie aan de hervorming van het systeem, waarbij we vertrekken vanuit de mens en zijn verhaal en hem een stem geven. Ik ben ook hoopvol. Ik zie dat er een verandering op gang komt, ook bij zorgverleners en beleidsvoerders. En niet alleen in de gezondheidszorg maar op alle vlakken van de samenleving.”

Dicht genoeg bij je bron blijven
Luc Van Gorp: “Ik geloof echt in verandering, in een circulaire samenleving. Hoezeer de lineaire roepers misschien nog de hakken in het zand zetten om die verandering tegen te houden. Ik ben ervan overtuigd dat de grote systemen op termijn zichzelf buiten spel zullen zetten. Maar met de tijd ben ik me ook bewust geworden dat het belangrijk is om dit te zeggen, niet achteruit te gaan, op je standpunt te blijven, zodat ook andere mensen erdoor aangestoken en geïnspireerd worden.
Daarbij is het echter belangrijk om ook dagelijks bij jezelf verantwoording af te leggen, in de spiegel te kijken en je af te vragen of je nog dicht genoeg bij de bron zit van waaruit je gesproken hebt. Daarom neem ik ook af en toe wat afstand of ga ik bv. incognito als vrijwilliger een week meedraaien in een rust en verzorgingstehuis of naar Lourdes met Samana. Zodat ik terug aan de bron ervaar of wat ik zeg wel allemaal klopt. De dag dat ik mijn beslissingen niet meer voor mezelf kan verantwoorden, dat ik niet authentiek meer ben, dan weet ik dat ik moet stoppen.”