Hoe is het begrip Mangomoment ontstaan?
Prof. Kris Vanhaecht is verbonden aan het Leuvens Instituut voor Gezondheidszorgbeleid en auteur van het boek ‘Mangomoment’ Samen met dr. Eva Castro, richtte hij het ‘Mangomomentproject’ op.
“Het is begonnen met een aflevering van de TV-reeks ‘Via Annemie’ in 2015, waarin Annemie Struyf verhaalde over haar ervaringen op de dienst Intensieve Zorgen van het UZ Gasthuisberg waar ze twee weken had meegeleefd. Vivianne, een patiënte die twee maanden voordien uit coma was ontwaakt, vertelde haar hoe moeilijk ze het vond om al die tijd in bed door te brengen. Toen Annemie haar vroeg of er misschien iets was waarmee ze haar een plezier kon doen, luidde haar antwoord “Een mango, dat zou ik graag nog eens willen proeven”. Toen Annemie haar op het einde de reportage een mango gaf, was Vivianne enorm ontroerd van dit kleine, maar o zo betekenisvolle gebaar.”

Zeggen Mangomomenten dan iets over de kwaliteit van zorg?
“De reportage heeft ons verder doen nadenken. We zijn al jaren actief bezig met alles wat met kwaliteit van de zorg te maken heeft. Hét overkoepelende aspect van kwaliteit van de zorg is persoonsgerichtheid. Dit betekent dat de zorgverlener de persoon niet als patiënt, maar als mens benadert en de zorg afstemt op zijn individuele behoeften en wensen. We horen van zorgverleners dat die andere, meer technische aspecten van de zorg zoveel aandacht vergen dat dit soort ervaringen naar de achtergrond verdwijnt. Terwijl ze vaak net de motivatie zijn geweest voor hun keuze voor een beroep in de zorg.
We vinden het onze maatschappelijke rol om het belang van dat soort momenten die de zorgbeleving positief beïnvloeden onder de aandacht te brengen en te stimuleren.”

Een voorbeeld
Een vrouw vertelt dat haar Mangomoment het bezoek was van de poetsvrouw. Zij was de enige die op haar kamer kwam en die haar geen vragen stelde over fysieke klachten, maar die gewoon vertelde over wat ze had gelezen in de ‘boekskes’. Ze kon met haar een gewoon gesprek voeren, waar ze veel deugd aan beleefde.

“Het grote gevaar bestaat dat mensen, vooral op sociale media, gaan opscheppen over hun zogezegde Mangomoment. ‘Kijk eens wat ik heb gedaan!’ Het gaat niet over grootschalige initiatieven zoals het uitdelen van mango’s in de inkomsthal van een ziekenhuis. Als ik zulke acties op sociale media tegenkom, leiden ze voor mij eerder tot een citroenmoment. Ze gaan voorbij aan de kleine, onverwachte en spontane gebaren waarover het Mangomoment écht gaat.”

Onverwachte positieve momenten hebben zowel op de patiënt als op de zorgverlener een positieve invloed?
“Het belang van dit soort ervaringen is groter dan vaak gedacht. Eerst en vooral doet het patiënten veel deugd als iemand hen echt ziet als mens, niet alleen als patiënt, en aandacht heeft voor hun noden en wensen. Het geeft hen veerkracht om te blijven vechten tegen de ziekte. Bovendien zullen patiënten sneller geneigd zijn om de richtlijnen en adviezen van hun artsen te volgen als er een vertrouwensband is.
Voor mensen met een chronisch aandoening zijn dergelijke momenten extra belangrijk, het gevoel dat iemand echt naar hen luistert, verbondenheid voelen met een zorgverlener.
Ook zorgverleners ontlenen aan dergelijke momenten veerkracht. Het geeft hun bevlogenheid een boost, het wapent hen tegen moeilijke momenten en het vermindert hun risico op een burn-out.”

Een Mangomoment lijkt de logica zelve? Maar toch is het niet zo vanzelfsprekend?
“Een Mangomoment heeft te maken met positieve chemie tussen twee mensen. Dat kan je niet sturen.
De persoonlijkheid van de zorgvrager en de zorgverlener speelt een rol, evenals de cultuur van de organisatie. Verder moet het gebaar passen binnen de waarden van de patiënt en zijn familie en binnen de individuele professionele grens van de zorgverlener. Ook de timing speelt mee: een gebaar wordt niet op elk moment evenzeer geapprecieerd. En er moet ruimte zijn in het hoofd en het hart van de zorgverlener. Als die zich niet goed in zijn vel voelt, is het veel moeilijker om zo’n interactie aan te gaan. Een Mangomoment werkt bovendien enkel als het authentiek is, als het recht uit het hart komt.”

Kan je een spontaan gebaar dan wel implementeren in een organisatie?
“We zijn momenteel bezig met een project, waarin we de Mangomomenten willen opschalen naar een Mangomomentcultuur. Voor alle duidelijkheid, wij gaan geen interventies bepalen voor deelnemende organisaties. We gaan ze wel coachen, helpen reflecteren over dit soort zaken, stimuleren om elkaar te inspireren.

De laatste decennia ging in de ziekenhuizen veel aandacht naar veiligheid en efficiëntie, naar protocollen en structurering. De laatste tijd is er opnieuw meer aandacht voor de mens achter de patiënt. Dat kunnen we alleen maar toejuichen, want iedereen wordt hier beter van, het bevordert de kwaliteit van de zorg en het zal de kosten van de zorg doen afnemen.
Het zou fijn zijn mocht deze tendens in de zorg zich verbreden naar de rest van onze maatschappij.”