Het begon allemaal na je getuigenis bij Jan Hautekiet op Radio 1. Hoe kwam hij bij jou terecht?
“Ach, ja, wanneer een mens ’s nachts niet slaapt, begint hij rond te hangen op sociale media, hè. Jan had gezien dat ik om 3 uur iets gepost had over insomnia. Wij hadden daar een gesprek over op de radio en daarop werd massaal gereageerd. Dat inspireerde ons tot een vierdelige reeks nachtradio ‘De Slapelozen’, waaruit nog eens zoveel reacties voortvloeiden dat er een programma op Canvas van kwam.”

Het is niet dat je jaren lang passief je slapeloze lot hebt ondergaan. Je hebt blijkbaar heel veel middeltjes geprobeerd. Waarom?
“Omdat je op een gegeven moment wanhopig wordt en op de duur probeer je alles. Yoga, mindfulness, ademhalingsoefeningen, een slaaponderzoek in het ziekenhuis, een slaappsychologe, antidepressiva, slaappillen, hormonen, … Baat het niet, dan schaadt het ook niet, zeker? Behalve dan die slaapmedicatie. Die was me tijdens mijn eerste slapeloze maanden al voorgeschreven geweest door een dokter, maar die heb ik geweigerd. Ik wou het zo natuurlijk mogelijk proberen op te lossen, met thee ofzo. Het effect daarvan was meestal dat ik in bed klaarwakker lag te wachten op een teken dat het werkte: ‘Voel ik nu iets?’ Bij andere tips, zoals hormonen smeren op mijn billen, voelde ik me ook niet altijd geweldig. Daar verdikte ik dan weer van. Na anderhalf jaar wakker liggen heb ik dan toch een slaappil en antidepressivum geprobeerd. Dat hielp me eventjes om weer op adem te komen, maar het voornaamste effect vond ik toch de emotionele vervlakking.”

Wat is dan de ultieme slaaptip?
“Die bestaat niet.
Ik heb gemerkt dat veel mensen daar inderdaad nog naar op zoek zijn en dat is ook het eerste misverstand dat ik uit de wereld help als ik een lezing geef. Er zijn zoveel verschillende oorzaken van slapeloosheid en hetzelfde geldt voor de oplossingen. Dat is heel individueel. Er zijn zeker wel evidente do’s-and-don’ts om een goeie slaaphygiëne te onderhouden, zoals geen schermpje, alcohol of koffie vlak voor bedtijd, maar het is ook complexer dan dat.”

Veel mensen zoeken daarom blijkbaar hun toevlucht in medicatie?
“Ja, daar ben ik van geschrokken. Dat een op de drie Vlamingen slecht slaapt, vond ik al hallucinant. Maar dat een op de tien slaappillen neemt, vaak jaren aan een stuk, is … bijzonder. Ik heb gemerkt dat mijn aversie tegen slaapmedicatie hevige reacties kan uitlokken, dus ik probeer er nu iets genuanceerder over te spreken. Kwestie van een nieuwe lading haatmails te vermijden. Maar het principe van slaappillen blijft hetzelfde: ze bestrijden het symptoom door je te verdoven, maar het levert niet de diepe slaap die net zo belangrijk is. Bovendien zijn ze verslavend, want er treedt gewenning op, waardoor je steeds een hogere dosis nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken. Daar wil je toch niet van afhankelijk blijven? Wat ik wel goed begrijp, is dat mensen op de duur zo ten einde raad zijn en gewoon willen slapen. Je mist de energie om ‘het juiste’ te doen. Slaapmedicatie kan je dus wel even weer op de been helpen, maar ik zou niet stoppen met naar de oorzaak te zoeken en die aan te pakken.”

De oorzaak bleek bij jou ook niet makkelijk om meteen de vinger op te leggen?
“Nee, die heb ik pas bij elkaar kunnen puzzelen door veel gesprekken met de slaaptherapeute en andere experten en heel wat zelfonderzoek. De trigger in 2015 was duidelijk: stress naar aanleiding van de koop van een huis waarop een bouwovertreding bleek te rusten, met financiële onzekerheid en gedoe met advocaten tot gevolg. Niet abnormaal dat een mens daar al eens van wakker ligt, toch? Maar zelfs toen die zaak afgesloten was, bleef ik me suf piekeren en reeg ik de slapeloze nachten aan elkaar. Perfectionisme en controledrang bleken de onderhoudende factor te zijn. En aan de basis lag een slaapschuld die ik de afgelopen twintig jaar had opgebouwd door een slechte slaaphygiëne. Ik had namelijk jarenlang de wereld rondgereisd voor mijn drukke job en hield er dus een onregelmatig leven op na met geregeld een jetlag. Dat had me echter nooit uit mijn slaap gehouden. Ik kon er goed tegen, of toch dat dacht ik. Maar blijkbaar pleegde ik langzaam maar zeker roofbouw op mijn lichaam, dat me uiteindelijk de rekening presenteerde.”

En dus moet je het gepieker in je hoofd een halt toe te roepen om terug goed te kunnen slapen?
“Daar zal het ongeveer op neerkomen, want bij mij blijkt het probleem inderdaad tussen mijn oren te zitten. In mijn hoofd is het nooit stil. Om te beginnen, omdat mijn werk zich voornamelijk daar afspeelt: interviews voorbereiden, creatief zijn, researchen … Maar daarnaast ben – of moet ik zeggen ‘was’? – ik gewoon een perfectionist, die de dingen graag onder controle houdt. Mijn slapeloze nachten hielpen daar natuurlijk niet bij: ik werd een kei in rampscenario’s verzinnen over zaken die compleet uit de lucht gegrepen waren. Slaap is nu eenmaal niet iets dat je kan controleren en het wordt enkel erger als je het toch probeert.”

Vandaar dat yoga en mindfulness jou wel wat hebben kunnen helpen?
“Ja, mindfulness kan soms die constante stroom van gedachten over het verleden en de toekomst even stop zetten. Dan kan ik ‘in het nu komen’, zoals dat heet, wat erg rustgevend is. Soms slaag ik er effectief in om één te worden met mijn lichaam. Daarom slaap ik nog niet, maar rustig worden is wel de eerste stap ernaartoe. En daarin merk ik een heel groot verschil met pakweg vier jaar geleden, toen ik ook nog eens wakker lag over het feit dat ik wakker lag. Ik probeerde mindfulnesstrainer Edel Maex eerst nog te doen geloven dat ik geen tijd had om te mediteren. Toen hij zei ‘Het zijn de mensen die er geen tijd voor hebben, die het het hardst nodig hebben’, had ik daar eigenlijk niets tegenin te brengen.”

Die intellectuele klik, dat proces tussen mijn oren, was voor mij het voornaamste. Het boekje The Effortless Sleep Method van Sasha Stephens heeft daarbij geholpen. Daarnaast heb ik door middel van trial-and-error trucjes gevonden die voor mij werken: oordoppen, slaapmasker, geen koffie na de middag, geen schermen, suiker of koolzuurhoudende dranken ’s avonds … Ik doe dingen nu gewoon veel bewuster: rust inplannen, de natuur in gaan om te wandelen, buitenlucht en daglicht opzoeken, van koken een mindful moment maken dat als buffer tussen werk en privé dient …”