‘Nu het niet meer moet, ga ik niet meer’: ontoegankelijkheid van stembureaus verhindert 1 op 3 mensen met een chronische aandoening om stem zorgeloos uit te brengen.
Op 9 juni trokken we met zijn allen naar de stembus. Voor mensen met een chronische ziekte, zorgnood of psychische kwetsbaarheid verliep dit echter niet overal even vlot. Samana bevraagde 300 mensen, voornamelijk mensen met een chronische ziekte en mantelzorgers. Wat blijkt? Maar liefst 35 procent van hen ervaarde problemen met de toegankelijkheid van het stembureau. “Hun ervaringen tonen dat er nog steeds obstakels zijn die de toegankelijkheid van het stemmen belemmeren”, zegt Johan Tourné, directeur van Samana.
Eén van de meest benoemde problemen was een lange wachttijd, soms oplopend tot wel anderhalf uur, zonder dat er zitplaatsen beschikbaar waren. Voor mensen met mobiliteitsproblemen, zoals mensen met chronische pijn of personen die een rollator gebruiken, is het fysiek zwaar om zo lang recht te moeten staan. Ook voor Kris, 59 jaar en heeft chronische pijn, was het lange aanschuiven te veel: “Ik moest één uur aanschuiven en was nadien compleet van de kaart door de inspanning.”
Bovendien waren de stemlokalen vaak moeilijk te bereiken. Rolstoeltoegankelijkheid ontbrak regelmatig door hoge drempels, smalle deuren of het ontbreken van aangepaste ingangen. Parkeerplaatsen of stemhokjes voor mensen met een handicap waren vaak niet beschikbaar of slecht aangegeven, wat voor extra uitdagingen zorgde.
“Er was een zeer kleine parking waar er geen plaats was voor mensen met verminderde mobiliteit”, aldus C.V., 26 jaar en rolstoelgebruiker. “Om binnen te gaan was er een trap, zonder oprijplaat. Mijn broer en zus hebben me over de drempel gedragen. Zonder hun hulp kon ik niet zelfstandig gaan stemmen. Ook in het gebouw was het heel moeilijk om te manoeuvreren. Het was geen leuke ervaring.”
Tot slot was er een duidelijk gebrek aan informatie over de speciale voorzieningen voor kiezers met een handicap. Veel stemgerechtigden waren er niet van op de hoogte dat ze voorrang konden krijgen in de wachtrij of dat er hulp beschikbaar was in het stemhokje. Elke kiezer, mag met toestemming van de voorzitter, zich laten bijstaan door een persoon naar keuze. De communicatie hierover was onvoldoende.
Dit beaamt ook Ingrid (59 jaar): “Mijn echtgenoot heeft de ziekte van Alzheimer en wou heel graag zelf gaan stemmen. Ik mocht als mantelzorger niet mee in het stemhokje, terwijl ik wel een attest had van de neuroloog waarin stond dat ik hem mocht begeleiden. De voorzitter ging mee, maar mijn echtgenoot krijgt stress bij onbekende mensen en kwam daardoor niet meer op zijn woorden. De volgende keer gaan we niet meer stemmen. Ik wil die strijd niet meer aangaan. Nu het niet meer moet, ga ik niet meer.”
Bijna 7 op de 10 mensen die moeilijkheden ondervonden, konden dit niet eenvoudig melden en voelden zich niet geholpen. “Hier zijn verschillende verklaringen voor”, zegt Tourné. “Sommige mensen dachten er niet aan dit aan te kaarten of durfden het niet te signaleren vanwege de aanwezigheid van anderen. Informeer kiezers van tevoren bij wie ze terecht kunnen met vragen”.
Kris (59 jaar): “Ik ging op een stoel zitten en kreeg al scheve blikken: iemand zo jong die gaat zitten?! Dat stigma voorkomt dat je durft op te komen voor wat men senioren wel toewenst. Mijn pijn is onzichtbaar, maar dat maakt het wachten toch niet makkelijker?”
Samana vraagt concrete voorstellen om de toegankelijkheid te verbeteren. Als eerst pleiten we voor een verbetering van de fysieke toegankelijkheid van stemlokalen. Alle stemlokalen moeten verplicht voorzien zijn van toegankelijke ingangen met brede deuren, vlakke paden en zonder drempels. Daarnaast moeten er voldoende en goed aangeduide parkeerplaatsen voor personen met een handicap beschikbaar zijn.
Elk stemlokaal moet minimaal één volledig toegankelijk stemhokje hebben. Deze hokjes moeten duidelijk gemarkeerd en gemakkelijk toegankelijk zijn. Een aangepast stemhokje is geen voorbehouden hokje. Iedereen mag het gebruiken. Het biedt ook comfort voor oudere mensen en ouders met kinderen.
Ten tweede moet er een oplossing komen voor het lange wachten. Bij lange wachtrijen moeten voldoende zitplaatsen beschikbaar zijn, zodat mensen met mobiliteitsproblemen kunnen rusten. Dit kan eenvoudig gerealiseerd worden door stoelen te plaatsen langs de wachtrij.
Het moet duidelijk zijn dat mensen met een mobiliteitsproblemen voorrang krijgen in de wachtrij. Dit moet helder gecommuniceerd worden aan zowel de kiezers als de stembureauleden.
Samana vraagt dringende aandacht en verbetering voor de toegankelijkheid van het stemmen voor mensen met een chronische ziekte of zorgnood. Als de voorgestelde verbeteringen worden doorgevoerd, kan iedereen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in oktober gemakkelijk stemmen.
“We vrezen dat mensen zullen afhaken als het stemmen niet soepel verloopt, vooral omdat de volgende gemeenteraadsverkiezingen niet meer verplicht zijn”, zegt Tourné. “Dit zorgt ervoor dat een kwetsbare groep niet meer gaat stemmen.”