1. Wat is de functie van ons afweersysteem en hoe werkt het?
“Ons immuunsysteem heeft een heel brede verantwoordelijkheid. Het verdedigt ons lichaam tegen indringers. Het centrale mechanisme is een ontstekingsreactie. Denk bijvoorbeeld aan een muggenbeet. Ze geneest dankzij de ontsteking: er gaan meer bloedcellen naar een bepaalde plaats zodat het aangevallen weefsel kan herstellen. Er bestaan externe en interne indringers. De externe, zoals virussen en bacteriën, komen van buiten het lichaam. De interne, bijvoorbeeld kankercellen, komen van het lichaam zelf.”

2. Wat kan ik doen om mijn immuunsysteem te ondersteunen?
“Chronische ontstekingsreacties zijn de grootste gemene deler van veel welvaartsziekten: diabetes, hart- en vaatziekten, eczeem, chronische bronchitis … Ze doen het immuunsysteem op een hoger toerental draaien waardoor het in overdrive dreigt te gaan of het laat afweten op momenten dat we het nodig hebben. Gezonde levensstijlgewoontes remmen de chronische ontstekingen af, ongezonde wakkeren die aan. Onder de gezonde vallen onder andere zo plantaardig mogelijk en qua kleuren zo gevarieerd mogelijk eten, per dag minstens 30 minuten matig intensief bewegen, goed en voldoende slapen en je stress beheersen.”

3. Hoe kan ik op oudere leeftijd mijn immuunsysteem ondersteunen?
“Hoe ouder je wordt, hoe ouder en minder weerbaar je immuunsysteem wordt. Maar we weten ook dat hoe actiever je bent en hoe gezonder je eet, hoe fitter je immuunsysteem blijft. Het omgekeerde is ook waar: hoe ongezonder je levensstijl, hoe sneller je immuunsysteem aan kracht inboet. De gouden truc is dus om zo lang mogelijk zo actief mogelijk te blijven. Zijn je bewegingsmogelijkheden beperkt door je leeftijd? Zoek dan een beweegactiviteit die wel nog haalbaar is voor jou en die je graag doet.”

4. Hoe kan ik mijn afweer in goede conditie houden als ik een chronische ziekte heb?
“Ook in dat geval is het de kunst om een beweegactiviteit op jouw maat te zoeken en die langzaam op te bouwen. Wellicht zijn er meer opties dan je denkt. Spreek daarover met je dokter of kinesitherapeut. Er bestaan tegenwoordig ook goede en betaalbare vormen van individuele begeleiding, bijvoorbeeld door een beweegcoach van Bewegen op Verwijzing. Hij of zij kan je helpen om een beweegprogramma op jouw maat uit te werken en/of een geschikte groepsactiviteit in je buurt te zoeken.”

5. Hoe kan ik mijn afweer ‘helpen’ als een virus of bacterie mijn lichaam binnendringt?
“Luister naar wat je lichaam je vertelt. Bij een ‘aanval’ geeft je lichaam je op alle mogelijke manieren aan dat je moet rusten, doe dat dan ook. Je merkt ook aan andere zaken dat je verdedigmechanisme in actie is. Als de indringer in je maag zit, is de kans groot dat je moet overgeven. Als hij in je darm zit, krijg je diarree. Als hij in je luchtwegen zit, moet je hoesten … Als we zoiets voelen, weten we dat ons immuunsysteem zich aan het weren is. Als we dan onze energie gebruiken om lang te werken of intensief te sporten, dan pakken we de reserves van ons immuunsysteem af en riskeren we langer ziek te zijn. Het oudste medicijn blijft het beste: het even rustiger aandoen!”

6. Wat is de functie van koorts?
“Eigenlijk is het de eerste stap van de oplossing. Bepaalde virussen, bacteriën en kiemen zijn niet zo temperatuurbestendig. Als ons afweersysteem de temperatuur licht verhoogt, gaan we er zelf niet van dood, maar die virussen, bacteriën en kiemen wel. Als je te snel en te agressief de koorts verlaagt, verstoor je dat slimme en natuurlijke proces. Bij hoge koorts moet je wel een koortswerend middel nemen en je arts raadplegen want hoge koorts kan de hersenen en andere organen in de war sturen en beschadigen.”

7. Hoe kan ik mijn afweer opnieuw versterken als die verzwakt is door een ziekte of de behandeling ervan?
“Dan zijn opnieuw de basisregels van toepassing: gezond eten, voldoende bewegen en slapen en je stress onder controle houden (zie vraag 2, red.). Daarnaast is het heel belangrijk om voldoende tijd te nemen om te herstellen en vooral niet te snel weer naar het ‘normale’ te gaan. Het is moeilijk om dat in een gouden regel te gieten, maar eigenlijk doe je het aantal ziektedagen best maal twee. Concreet: nadat je vier dagen ziek bent geweest, heeft je lichaam nog acht dagen extra nodig om verder te herstellen. Bij sommige mensen met COVID-19-symptomen duurt dat herstel veel langer en moeizamer omdat hun immuunsysteem overprikkeld raakt en op zijn beurt het lichaam begint aan te vallen.”

8. Hoe kan ik voorkomen dat mijn weerstand te heftig reageert als ik besmet raak met het coronavirus?
“Eigenlijk kunnen we dat niet hard beïnvloeden. We weten intussen dat het voor een deel te maken heeft met ons DNA en meer bepaald met de aanwezigheid van bepaalde eiwitten die signalen van binnen of buiten de cel doorgeven. We noemen dat receptoren. Sommige receptoren doen het immuunsysteem heviger reageren op een coronabesmetting of geven het virus meer kans om de cellen binnen te geraken. Maar de aan- of afwezigheid van die receptoren hebben we zelf niet in de hand. Het enige wat we kunnen doen als we COVID-19-symptomen krijgen, is zoveel mogelijk rusten en heel goed opvolgen wat er verder gebeurt.”

9. Kan ik met vitaminesupplementen mijn weerstand beter wapenen tegen het coronavirus en andere indringers?
“De grote ‘weldoeners’ voor ons immuunsysteem zijn de vitamines A, B6, C, D en E en de mineralen zink, ijzer, koper en selenium. Als je gezond en gevarieerd eet, volstaan normaal gezien de hoeveelheden die je uit je voeding haalt. Supplementen zijn meestal niet nodig, met uitzondering van vitamine D. Voor die vitamine hebben we vooral zonlicht nodig. De capaciteit van de huid om vitamine D aan te maken en om vitamine D uit onze voeding te halen, vermindert naarmate we ouder worden. Hoe ouder we worden, hoe groter dus het risico op een vitamine D-tekort. Daarom ben ik er voorstander van dat je zeker op oudere leeftijd je vitamine-D-peil geregeld laat meten en met je huisarts bespreekt of een supplement in jouw geval aangewezen is.”

10. Kan ik met koude of warmte mijn immuniteit verbeteren?
“Koud douchen, ijsbeerzwemmen, een koud bad of een sauna nemen … zijn prikkels waarmee we in gecontroleerde omstandigheden een klein beetje stress op ons lichaam zetten. Het is een vorm van lichaamstraining die ons lichaam sterker kan helpen maken. Je moet natuurlijk geen drie dagen in de sneeuw gaan zitten, je moet alles in perspectief blijven zien en je mag zeker niet te bruusk te werk gaan want dat kan te belastend zijn voor je hart. Ik wil het effect van dat soort ‘training’ ook niet overroepen: het is een van de elementen, maar zeker niet het enige of het meest effectieve. We hebben nog veel te winnen op andere terreinen, en dan kom ik opnieuw uit bij vraag 2.”

11. Welke rol is weggelegd voor antibiotica?
“Ook al proberen we zo gezond mogelijk te leven, toch slaagt ons immuunsysteem er soms niet in om indringers te neutraliseren. Antibiotica zijn een extra wapen om de strijd aan te gaan met bacteriën en kiemen. Let wel: op virussen hebben antibiotica geen effect, het heeft dus weinig zin om bij een gewone verkoudheid of gewone griep antibiotica te nemen. Een virusinfectie kan wel het risico op een bacteriële infectie verhogen en zo jou mogelijk nog zieker maken. Dan worden er wel soms antibiotica ingezet. Ze doden rechtstreeks de bacteriën die in je lichaam zitten. Ze werken dus niet via je immuunsysteem, maar ernaast. Je weerstand wordt er niet luier van, hij krijgt alleen wat tijdelijke versterking.”

12. Wat doen vaccins en meer specifiek de coronavaccins met onze weerstand?
“Vaccinatie werkt wel via het immuunsysteem. Het vaccin geeft de indringer op een presenteerblaadje, waardoor onze afweer leert om met die indringer om te gaan. Op het moment dat de ziekmaker ons lichaam binnendringt, schiet onze getrainde weerstand dan in actie. Er valt over te discussiëren voor welke ziekmakers vaccinatie wenselijk is, maar wat het coronavirus betreft hebben we volgens mij weinig keuze. Vaccinatie is de enige weg om fysiek weer dichter bij elkaar te kunnen zijn. Enkel door groepsimmuniteit is een normaal leven opnieuw mogelijk.”

13. Wat is het meest hardnekkige misverstand over ons immuunsysteem?
“Dat we onze weerstand kunnen ‘boosten’. Het is een fabel dat je je weerstand op korte tijd veel sterker kan maken door een bepaald iets te eten, te drinken of te doen. Het immuunsysteem is niet iets wat je bewust stuurt. Er bestaan geen wondermiddelen, je kan alleen maar proberen zo gezond mogelijk te leven door in al je keuzes zo dicht mogelijk bij de natuur te blijven. Dat blijft volgens mij de beste manier om voor je immuunsysteem te zorgen.”